Το Συμπόσιο αποτελεί ένα καθαρά ελληνικό κοινωνικό έθιμο με σκοπό να γιορταστεί ένα σημαντικό γεγονός (επιτυχία σε αθλητικό αγώνα, ο νόστος κλπ.) ή για λόγους ψυχαγωγίας ή για να συνομιλήσουν οι φιλόσοφοι. Συγκεκριμένα, το Συμπόσιο δεν ήταν η συνεστίαση μεταξύ φίλων, αλλά ο κοινός πότος που ακολουθεί μετά το δείπνο.
Κατά τη διάρκεια του φαγητού οι Έλληνες δεν έπιναν κρασί. Μόλις έτρωγαν έκαναν μια σπονδή. Έχυναν δηλαδή από το ποτήρι κρασί ή άλλο ποτό ανάλογα με το θεό ή το σκοπό για τον οποίο ετελείτο η σπονδή και έψαλλαν κάποια ωδή. Εδώ η σπονδή αφιερωνόταν στον Αγαθό Δαίμονα ή στην Υγιεία.
Στη συνέχεια οι δούλοι αφαιρούσαν τα τραπέζια, καθάριζαν το χώρο και έφερναν νερό και αρωματικό σαπούνι (σμήγμα) για να πλυθούν οι προσκεκλημένοι. Αυτοί κάθονταν σε δίφρους (καθίσματα χωρίς πλάτη και βραχίονες) ή ξάπλωναν ανά δύο ή τρεις σε κλίνες στολισμένες με μαξιλάρια (υπαγκώνια).
Πριν οι συμπότες ξαπλώσουν οι δούλοι τούς έπλεναν τα πόδια, αρωματίζονταν και φορούσαν στεφάνια από κισσό ή μυρσίνη. Εκλεγόταν επίσης ο Άρχοντας του Πότου ή Συμποσίαρχος, που μάλλον ήταν ο φιλοξενών, ο οποίος φρόντιζε για την επιτυχία της εκδήλωσης, αποφάσιζε ποια τραγούδια θα τραγουδηθούν, πόσο κρασί θα πιει ο καθένας, διότι στο Συμπόσιο δεν έπινες όσο ήθελες, αλλά όσο σε διέταζαν, όριζε τα παιχνίδια, το θέμα συζήτησης κλπ.
Όταν τελείωνε η προετοιμασία, έφερναν τον άκρατο οίνο σε υδρίες. Πρόσφεραν λίγο σε όλους από δεξιά προς αριστερά και έψαλλαν τον παιάνα με τη συνοδεία αυλού, κυρίως προς τιμή του Απόλλωνα. Οι Έλληνες δεν έπιναν άκρατο οίνο διότι τον θεωρούσαν βαρβαρικό (σκυθοποσία). Αναμίγνυαν το κρασί μέσα σε ειδικό δοχείο (κρατήρ) με νερό, σε αναλογία τρία προς δύο. Καμιά φορά πρόσθεταν μέλι και αρώματα. Το κρασί αυτό που ονομαζόταν "οίνος κεκραμένος" το πάγωναν σε πήλινα δοχεία γεμάτα χιόνι (ψυκτήρες).
Οι συμποσιούμενοι έτρωγαν ξηρούς καρπούς, ποικίλα κρασιά, πήττες κ.ά. για να μπορούν να πίνουν περσότερο. Με εντολή του Συμποσίαρχου οι υπηρέτες καλούμενοι οινοχόοι γέμιζαν τα ποτήρια και άρχιζαν οι ευχετήριες προπόσεις (φιλοτησίαι) π.χ. υπέρ των Μουσών (εννέα φορές), υπέρ των Χαρίτων (τρεις φορές), υπέρ των παρόντων και υπέρ των απόντων φίλων. Στο Συμπόσιο προσέρχονταν αυλητρίδες, ακροβάτες, ταχυδακτυλουργοί, γελωτοποιοί και όχι σπάνια απρόσκλητοι επισκέπτες (παράσιτοι). Επικρατούσε ευθυμία, έπαιζαν σκάκι (πεττοί) ή ζάρια (κύβοι) ενώ όποιος δεν έλυνε κάποιο αίνιγμα ή αποκρινόταν λάθος σε ερώτηση τιμωρούνταν να πιει απνευστί ένα ποτήρι κρασί ή κρασί με αλάτι (άλμη). Ωστόσο διεξάγονταν φιλοσοφικές συνομιλίες υψηλού επιπέδου. Το Συμπόσιο, δηλαδή, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν πνευματική συγκέντρωση, στην οποία παρίσταντο μορφωμένοι άνθρωποι, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, πολιτικοί κλπ. και συζητούσαν αξιόλογα επιστημονικά θέματα.
Κατά τα χαράματα έληγε η τελετή. Οι συμπότες έκαναν σπονδή στον υπνοδότη Ερμή, ο οποίος με το κηρύκειο του χαρίζει γλυκό ύπνο στους ανθρώπους και αποχωρούσαν ή όλοι μαζί σχημάτιζαν μια θορυβώδη πομπή (κώμος) και τραγουδώντας επισκέπτονταν οικίες φίλων τους.
Υπήρχαν κι άλλες περιπτώσεις που έδιδαν την ευκαιρία στον Σωκράτη – και σε κάθε διαπρεπή φιλόσοφο – να «διδάσκει». Συνέβαινε όταν πλούσιος Αθηναίος τον φιλοξενούσε. Κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας πραγματοποιούνταν συναντήσεις και συζητήσεις που συνέβαλαν σημαντικά στην πνευματική καλλιέργεια. Χάριν παραδείγματος στην οικία του πλούσιου Πυθόδωρου – και φίλου του Ζήνωνα – στον Κεραμεικό, ο Σωκράτης, πάρα πολύ νέος ακόμη: «τότε σφόδρα νέον» (Πλάτων: «Παρμενίδης» 12, Γ) συνομίλησε με το Ζήνωνα και τον Παρμενίδη για το δυσκολότατο θέμα της ύπαρξης των ιδεών και της σχέσης τους προς τα αισθητά πράγματα.
Δεν ήταν λίγες οι φορές, που, όταν οι φίλοι του Σωκράτη πληροφορούνταν πως κάποιος φιλόσοφος ή σοφιστής δίνει διαλέξεις έφεραν μαζί τους το Δάσκαλο για να παρακολουθήσουν και να απολαύσουν την «πνευματική κονταρομαχία» τους. Επειδή ο Σωκράτης δε διέθετε τα απαιτούμενα χρήματα για να πληρώσει, ώστε να δεχθεί ο άλλος τη συζήτηση, πλήρωναν οι μαθητές, οι φίλοι και οι θαυμαστές: «έτοιμοι εσόμεθα τελείν υπέρ σου» (Πλάτων: «Πρωταγόρας» 311, Δ).
